Οι σημαντικότεροι πολιτισμοί γεννήθηκαν κοντά στο νερό.
Ιδιαίτερα, στη Μεσόγειο το νερό έπαιξε
σημαντικό ρόλο, στη διαμόρφωση των πολιτισμών.
Στις ακτές της
Μεσογείου εμφανίστηκαν οι σημαντικότεροι πολιτισμοί, οι Αρχαίοι Έλληνες, οι Φοίνικες,
οι Αιγύπτιοι, οι Άραβες, οι Ρωμαίοι.
Σε αυτούς τους
πολιτισμούς από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα το νερό κατέχει ιδιαίτερα μεγάλη
σημασία.
Ο Αιγυπτιακός
πολιτισμός συνέδεσε τη ζωή του με τον ποταμό Νείλο, ο πολιτισμός της
Μεσοποταμίας με τον Τίγρη και τον Ευφράτη, ο ελληνικός πολιτισμός με τα πλούσια
παράλιά της.
Νερό, η πηγή των
πολιτισμών
Οι δρόμοι των ποταμών και των θαλασσών προμήθευαν στις ανθρώπινες
κοινωνίες όχι μόνο νερό για τις καλλιέργειες και μέσα διατροφής, αλλά κι έναν ασφαλή
κι εύκολο δρόμο για τις μετακινήσεις, το εμπόριο, τις ανταλλαγές προϊόντων,
αλλά και την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, των λαών, των πολιτισμών!
Η σημασία που έδιναν
στο νερό αποτυπώνεται στη μυθολογία, στη φιλοσοφία, στη θρησκεία, στα ήθη και
έθιμα των λαών.
Άλλοτε εξυμνείται ως
θεότητα και άλλοτε θεωρείται πηγή ζωής και ενέργειας, που χαρίζει δύναμη και
καλή υγεία. Άλλες φορές το νερό
προστατεύεται από θεότητες.
l Οι
αρχαίοι Έλληνες, που τιμούσαν τα νερά σαν θεότητες, φαντάζονταν τον Ωκεανό σαν
έναν τεράστιο ποταμό, που ρέει γύρω από τη Γη, δεν είχε πηγές, ούτε εκβολές και
ήταν πατέρας όλων των ποτάμιων θεών.
l Τρεις
χιλιάδες Νύμφες και τρεις χιλιάδες ποταμοί ήταν τα παιδιά του Ωκεανού και της
Τύθηος.
Πολλές από τις Νύμφες, όπως οι Ναϊάδες, προστάτιδες των νερών,
κατοικούσαν στα γλυκά νερά και διέθεταν δυνάμεις μαγικές και αναζωογονητικές
OI ΝΥΜΦΕΣ
Οι Νύμφες, άλλοι λένε ότι πως ήταν κόρες του Ωκεανού, άλλοι
πως ήταν κόρες του Δία και άλλοι πως γεννήθηκαν από τα δέντρα ή από διάφορους
ποταμούς. Θεωρούνταν Θεές αλλά ήταν θνητές. Ζούσαν πολλές χιλιάδες χρόνια,
εκτός εκείνων που ήταν προστάτιδες ενός δέντρου, οι οποίες ζούσαν τόσο όσο
εκείνο το δέντρο. Η μορφή
τους ήταν ανθρώπινη, πανέμορφες, νεαρές σε ηλικία γυναίκες, οι οποίες είχαν επιλέξει
να ζουν μόνιμα μέσα στη Φύση, κυρίως στα δάση και κοντά σε πηγές, και
ακολουθούσαν τον θεό Πάνα τραγουδώντας και χορεύοντας όταν εκείνος έπαιζε
μουσική με τον αυλό του
l Ήταν
προστάτιδες των βοσκών, των κοπαδιών, των βουνών, των δασών, των σπηλαίων, των
πεδιάδων, των λιβαδιών, των θαλασσών, των λιμνών, των ποταμών, των πηγών, των
φρεάτων και σχεδόν όλων των επί της γης όντων.
l Οι πιο
γνωστές είναι οι Ναϊάδες, νύμφες των ποταμών και των πηγών, οι Νηρηίδες, νύμφες
της θάλασσας, οι Ορεστιάδες, νύμφες των βουνών και οι Δρυάδες, νύμφες των
δέντρων.
Οι Νύμφες επέζησαν στη
λαϊκή παράδοση και μετά την πτώση του αρχαίου κόσμου, μέσα από τις Νεράιδες. Η
ονομασία τους πιθανά να προέρχεται από την παραφορά της λέξης Νηρηίδες Νερό και Μυθολογία
Τη Νύμφη Αρέθουσα ερωτεύτηκε ο ποταμός Αλφειός, όταν κάποτε
εκείνη λούστηκε μέσα στα νερά του επιστρέφοντας από κυνήγι. Όταν της φανέρωσε
τον έρωτα του, εκείνη το έβαλε στο πόδια και ο Αλφειός την κυνήγησε, για να τη σταματήσει.
Η θεά Άρτεμη επενέβη, για να τη βοηθήσει και μεταφέροντάς την με ένα σύννεφο,
τη μετέτρεψε σε πηγή, σε ένα νησί κοντά στις Συρακούσες. Ο Αλφειός τότε χύθηκε
στη θάλασσα, για να τη φτάσει,
προσέχοντας, ωστόσο, να μην ανακατέψει τα νερά του με εκείνα του πελάγους, για να
μπορέσει να ενωθεί με τα καθαρά νερά της Αρεθούσας.
Θεοί ποτάμιοι
l Στον
ελλαδικό χώρο, όλοι σχεδόν οι ποταμοί θεοποιήθηκαν από τους ανθρώπους.
l Ο Ίναχος, ο
Ασωπός, ο Κηφισός, ο Πηνειός, ο Αλφειός, ο Ιλισός, ενώ ο μεγαλύτερος ποτάμιος θεός
ήταν ο Αχελώος.
l Ο πρωτότοκος
και μεγαλοπρεπέστερος από τους ποταμούς-γιους του Ωκεανού ήταν ο Αχελώος και
είχε την ικανότητα να μεταμορφώνεται άλλοτε σε δράκο κι άλλοτε σε ταύρο.
Ποσειδώνας, ο θεός του
υγρού στοιχείου
l H σημαντικότερη θεότητα των νερών, ήταν ο
Ποσειδώνας, ο θεός του υγρού στοιχείου με όλες
τις μορφές του.
l Για τις
ηπειρωτικές περιοχές ήταν ο θεός των ποταμών, που ποτίζουν και γονιμοποιούν τη γη και ο θεός των πηγών, που είχε την
κυριαρχία του και τις λίμνες.
l Σύμφωνα
με το θρύλο είχε την κατοικία του στον Αλφειό ποταμό
Οι Σειρήνες
Ας μην ξεχνάμε τις θαλασσινές Σειρήνες που κατοικούν στον
πορθμό της Σικελίας και εκφράζονται από δύο άγριες οντότητες, τη Σκύλλα και τη
Χάρυβδη.
Αποπλανούσαν τους
ναυτικούς με τη γλυκιά φωνή τους.
Η Αφροδίτη Θεά της ομορφιάς και του έρωτα.
Ήταν κόρη του Δία και της Διώνης. Ένας μύθος λέει πως η Αφροδίτη
γεννήθηκε μέσα από τη θάλασσα, στην Κύπρο. Παντρεύτηκε το θεό Ήφαιστο.
Το νερό στη
θρησκεία
Στις περισσότερες θρησκείες, το νερό αποτελεί το σύμβολο της ζωής, της καθαρότητας, της ψυχικής
υγείας.
Για το Χριστιανισμό το νερό
είναι σύμβολο εξαγνισμού και καθαρμού.
Ø Μέσα από
το Βάπτισμα, ο πιστός απαλλάσσεται από το προπατορικό αμάρτημα, αναγεννάται
πνευματικά και δέχεται την ευλογία του Αγίου Πνεύματος.
Ø Στους
περισσότερους χριστιανικούς ναούς υπάρχει νερό, που σύμφωνα με την παράδοση,
έχει αγιαστεί από την Παναγία ή από κάποιον Άγιο. Το νερό αυτό ονομάζεται αγίασμα
και οι πιστοί το πίνουν με ευλάβεια, γιατί θεωρείται θαυματουργό και
θεραπευτικό.
Ø Το
αγίασμα του νερού, την ημέρα των Θεοφανίων προβάλλεται με μεγάλη επισημότητα,
μόλις ο Παπάς ρίξει το σταυρό μέσα στα νερά του τόπου. Αυτός που θα πέσει και
θα καταφέρει να πιάσει πρώτος το σταυρό, δέχεται τις τιμές και τις
επιδοκιμασίες των συνανθρώπων του.
Ø Στη μουσουλμανική,
αλλά και στην ιουδαϊκή θρησκεία οι πιστοί θεωρούν το νερό ένα από τα
σημαντικότερα αγαθά και γι’ αυτό, προτού εισέλθουν στους χώρους προσευχής τους,
πλένονται.
Ø Οι Ινδουιστές
συνήθιζαν να χτίζουν τους ναούς τους, κοντά σε τόπους όπου επικρατούσε το υγρό
στοιχείο.
Ø Στο Βουδισμό
το
νερό χρησιμοποιείται στις κηδείες, όπου γεμίζεται ένα δοχείο, ώσπου να
ξεχειλίσει και συμβολίζει το πέρασμα από τον ένα στον άλλο κόσμο, όπως το νερό
ξεχειλίζει στο ποτάμι και περνάει στους ωκεανούς.
Ø
το Χριστιανισμό: Στην ορθόδοξη εκκλησία , στη γιορτή των Φώτων, το νερό
παίζει τον πρωταρχικό ρόλο στην τελετή αγιασμού των υδάτων που γίνεται σε όλους
τους ναούς. Επίσης μετά την ταφή του νεκρού, όσοι παρευρίσκονται πλένουν τα
χέρια τους σε ένδειξη εξαγνισμού.
Ø
Στον Ισλαμισμό: Οι μουσουλμάνοι προσεύχονται 5 φορές την ημέρα στραμμένοι προς τη
Μέκκα. Πριν από κάθε προσευχή, πλένουν τα χέρια, τα πόδια, τα αυτιά και το
στόμα τους και βγάζουν τα παπούτσια τους πριν μπουν στο τζαμί για
προσευχή.
Ø
Στον Ινδουισμό: Οι ινδουιστές θεωρούν τα νερά του Γάγγη ιερά και μπαίνουν σε αυτά
για να θεραπευτούν. Στις όχθες του υπάρχουν ιερές πόλεις όπου οι πιστοί πάνε να
προσκυνήσουν. Οι προσκυνητές χύνουν επίσης νερό μέσα στο Γάγγη ως προσφορά
στους θεούς τους. Οι ινδουιστές το μήνα Φεβρουάριο ή Μάρτιο γιορτάζουν την
επιστροφή της άνοιξης. Τότε βγαίνουν στους δρόμους, ανάβουν φωτιές και
ραντίζουν ο ένας τον άλλο με σκόνες ή χρωματισμένο νερό.
Ø
Νερό, Έθιμα και Λαϊκές
Δοξασίες
Στην Ελλάδα, σε αρκετές περιοχές, οι
άνθρωποι ακολουθούν έθιμα με το νερό, τα οποία νιώθουν ότι θα τους εξασφαλίσουν
υγεία και ευτυχία.
Το πρωί της Πρωτοχρονιάς σε αρκετές περιοχές, οι άνθρωποι συνηθίζουν να
πηγαίνουν στις δημόσιες βρύσες, για να γεμίσουν τις στάμνες με το καινούριο
αγιοβασιλιάτικο νερό ή προσφέρουν γλυκίσματα, για να καλοπιάσουν τη νεράιδα ή
το ξωτικό που ζει κοντά στις πηγές τους.